به‌همّت کارگروه «فقه، فلسفه و اقتصاد» گروه اقتصاد اسلامی پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، اولین میزگرد علمی با حضور حجت‌الاسلام دکتر احمدحسین شریفی، استاد تمام فلسفه و ریاست محترم دانشگاه قم با موضوع «نظریه اخلاق هنجاری اسلام در نسبت با فقه و نظام‌سازی اجتماعی» در تاریخ 21 خرداد 1403 در محل پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد برگزار گردید.
در ابتدای نشست مدیر کارگروه، حجت‌الاسلام دکتر علی نعمتی به ارائه دیدگاه خویش مبنی بر تکلیف‌گرا بودن نظریه اخلاقی اسلام و ثمرات و جلوه‌های این مبنا در عرصه اجتماعیات به ویژه اقتصاد پرداخت.
جناب حجت‌الاسلام دکتر احمدحسین شریفی با بیان اینکه فلسفه اخلاق در تاریخ علوم اسلامی لابه‌لای مباحث اصول فقه، فلسفه اسلامی و... طرح می‌شده است اما در دوران معاصر تحت عنوان یکپارچه و جداگانه‌ای به نام «فلسفه اخلاق اسلامی» مطرح می‌گردد که در حقیقت دانشی پیشینی است و هر دانشمند و متفکری چنین مسائلی را پیش از تولید دانش در ذهن خویش دارد اما بعدها به نحو پسینی به عنوان یک رشته فلسفی، شکل گرفت. ایشان با تبیین دیدگاه مختار خویش مبنی بر غایت‌گرا بودن نظریه اخلاق هنجاری اسلام، اساس شکل‌گیری تکالیف را هم‌راستایی آنها با غایات مطلوب شارع ترسیم کرد. وی افزود: «دیدگاه مرحوم حضرت آیت‌الله مصباح یزدی که با کلیدواژه «قرب» مطرح می‌فرمودند هم به غایت‌گرایی نزدیک است، همچنین امام خمینی (ره) و مرحوم آیت‌الله شاه‌آبادی (ره) هم به همین سو گرایش دارند.»
در ادامه دکتر علی نعمتی عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی اظهار داشت: «آنچه در قضاوت میان تکلیف‌گرا یا نتیجه‌گرا بودن اخلاق هنجاری اسلام بسیار تعیین‌کننده است، توجه به این نکته ظریف است که ببینیم علت قریبه در انبعاث مخاطب به فعل اخلاقی، عمل به یک تکلیف است که فاعل مختار در ذهن خود دارد یا اقدام به یک محاسبه نتیجه‌گرایانه مستقل از تکالیف معهود و عمل بر اساس آن.» وی افزود: «متأسفانه در فضای فارسی‌زبان از آنجا که غالب مشتغلان به فلسفه اخلاق از دریچه فلسفه نظری وارد این موضوع شده‌اند - به خلاف همتایان غربی خود که به علوم اجتماعی به عنوان عرصه کاربست نظریات فلسفه اخلاق نظر دارند - توجه کافی به این نکته ندارند که رابطه فلسفه اخلاق با علوم اجتماعی همچون رابطه اصول فقه و دانش فقه در علوم اسلامی است. وی تأکید کرد ترجمه واژه ethics به اخلاق در زبان فارسی حاوی کژتابی‌هایی است که نقش مهمی در تفسیر نظریه اخلاق هنجاری اسلام دارد.»
حجت‌الاسلام دکتر شریفی گفت: «با عطف نظر به آیه نورانی ۱۰۵ سوره مبارکه مائده نمیتوان آدمی را عاری از حبّ ذات بدانیم، اما این حبّ ذات و خودروی یا خودنگری به این معناست که خیر و صلاحی که خداوند در فطرت وی نهاده است را می‌جوید، این گونه غایت‌گرایی عین تکلیف‌گرایی و این نحو چینش تکالیف، سلسله‌وار در پی نیل به غایات‌اند. پس در نهایت غایت که کمال نهایی است، مبنا قرار می‌گیرد.»
استاد شریفی گفت: «ما در منابع دینی، منبع مهمی به نام عقل داریم! که نمیتوان آن را نادیده گرفت، اما برخی گزاره‌های دینی خردگریز اند یعنی دلیلی له یا علیه آن نداریم. عقل راهنمایی است که خداوند در کنار وحی جهت راهنمایی ما قرار داده است و همین که ما گزاره عقلانی‌ای را در تضاد با وحی ندیدیم، میتوانیم به آن اعتنا داشته باشیم.»
برای دریافت فایل صوتی جلسه به کانال ایتا مراجعه فرمایید.
انتهای پیام/