اولین نشست از سلسله نشست‌‌های بررسی ابعاد و مولفه‌های حکمرانی اخلاقی با عنوان حکمرانی اخلاقی با رویکرد میان فرهنگی با حضور دکتر مجتبی امیری، عضو هیات علمی گروه مدیریت دانشگاه تهران توسط پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد در روز چهار‌‌شنبه 7 اردیبهشت 1401 برگزار شد.
در این نشست که به صورت مجازی برگزار شد، دکتر امیری در ابتدا ضمن تعریف حکم و حکمرانی از منظر تاریخ، ادبیات دینی و مدیریتی گفت: حکم همان قاعده و قانون است که مبنای داوری درباره موضوع‌ها و تصمیم‌گیری درباره آن‌ها است و حکمرانی نیز به اجرای همان حکم و قاعده و قانون اطلاق می‌شود.
وی با اشاره به تاریخچه حکمرانی یا سیاست گفت: فیلسوفان یونان، حکمرانی یا سیاست را جلوه متعالی مدنیت تلقی می‌کردند و فلسفه وجودی و غایت آن را نیز تحقق بخشیدن به زندگی خوب می‌دانستند.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران افزود: در نگاه یونانیان حکمرانی یا سیاست، همان اخلاق در مقیاس جمعی است. هدف اخلاق، بهزیستی فردی و هدف سیاست، بهزیستی جمعی است و عدالت و سعادت انسان‌ها در گرو تحقق اخلاق است و برای فیلسوفان این دوره، غایت سیاست دارای اهمیت بود و نه شکل حکومت.
وی افزود: خلافت که در نگاه مسلمانان استمرار حکمرانی از زمان پیامبر اکرم (ص) بود، در دوران‌های گذشته به ایدئولوژی ملیت تبدیل شده و در جنگ‌های مختلف به خصوص با غربیان از بین رفته است. از طرفی تمایل به در دست گرفتن سرنوشت خود در میان مسلمانان و جهان اسلام به ویژه در دوران پسا استعماری به شکل‌گیری حکومت‌های ملی انجامیده است.
دکتر امیری افزود: مهمترین چالش اخلاقی در تصمیم‌گیری‌ها، ایجاد تعادل و همبستگی معنادار میان شخصیت، هستی و چیستی انسان است و وقتی این چالش از سطح فردی به تصمیم‌های مبتنی بر قدرت به ویژه در سطح حاکمیتی می‌رسد، بر اهمیت آن افزوده می‌شود چرا که در رابطه با خودشان و بعد منی و مایی آن‌ها و ضرورت ایجاد تعادل بین آن در رابطه با دیگران برای ایفای نقش کارآمد و اثربخش در اداره جامعه و نظام اجتماعی مربوط می‌شود.
وی حکمرانی اخلاقی را مبتنی بر تربیت فردی و کسب فضلیت‌ها بر پایه خرد عنوان کرد و گفت: آیه شریفه «قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِنْ هُوَ إِلَّا ذِكْرى لِلْعالَمِینَ» مبنایی بر فضیلت اخلاقی است.
وی افزود: برای دست‌یابی به فضلیت‌های اخلاقی، فرد باید چشم‌انداز یک زندگی خوب را ترسیم کند تا مبتنی بر آن توان‌مندی‌ها را در راستای اهداف به کار گیرند.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران یکی از رذیلت‌های اخلاقی مبتلابه در جامعه را تفاوت در رفتار و گفتار افراد بر شمرد و گفت: متاسفانه علت بسیاری از عدم توفیق‌های ما دوگانگی شخصیت‌ها است و بر اساس تعالیم دینی اگر ارتباط با خدا در افراد وجود نداشته باشد ضمن این که سخن افراد تاثیرگذار نخواهد بود، فرد را نیز دچار جهل و نادانی و فراموشی می‌کند.
وی افزود: ائمه اطهار بارها سفارش کرده‌اند که مردم را با رفتارهایتان دعوت کنید و نه با زبان‌هایتان و یکی از زشتی‌ها در میان مردمان و موضوع حکمرانی که جامعه را از درون تهی و سست می‌کند دوگانگی در گفتار و رفتار است.
دکتر امیری با اشاره به این که عدم ترسیم جامعه مطلوب و اخلاقی از نقاط ضعف حکمرانی در کشور است، گفت: الگوهای مختلفی برای جامعه ترسیم کرده‌ایم ولی این الگوها را برای مردم تبیین نکرده‌ایم و در معدود برنامه‌‌هایی که نیز تهیه شده، فرایند و ساز و کار اجرایی آن طراحی و اجرا نشده است.
وی ضمن اشاره به موضوع بازنگری عمیق در الگوی حکمرانی اسلامی با رویکرد میان فرهنگی گفت: عقلانیت، اخلاق و فرهنگ، خاستگاه این رویکرد است و حکمرانی اخلاقی با رویکرد میان فرهنگی، محصول خردورزی و عقلانیت با تمامی ظرفیت‌های وجودی آن است.
وی افزود: عقلانیت در غرب و شرق به صورت ناقص به‌کارگرفته شده و وجوه متفاوت آن مورد غفلت قرار گرفته است، از این رو غرب و شرق نیازمند بازبینی و توسعه عقلانیت و مواجهه نظام‌مند، کارآمد و اثربخش آن هستند.
در ادامه نشست نیز پرسش و پاسخ با حضور شرکت‌کنندگان برگزار شد.
وبینار برگزارشده در نشانی الکترونیکی زیر قابل دسترس پژوهش‌گران است: